Idea reprezentacji

By nakreślić tło historyczne, które towarzyszy rozwojowi idei reprezentacji jako takiej, sięgniemy do czasów Oświecenia francuskiego i Wielkiej Rewolucji Francuskiej w 1789 roku. Oświeceniowy ideał racjonalizmu w podejmowaniu decyzji społecznych w zderzeniu z dokonującym się w trakcie rewolucji upodmiotowieniem ludu (narodu) zaowocował ideą reprezentacji. Od chwili ogłoszenia monarchii konstytucyjnej suwerenem stał się lud, zajmując miejsce zarezerwowane dotąd dla króla. Naturalną tego konsekwencją było pojawienie się różnych ciał reprezentujących obywateli (jak Zgromadzenie Prawodawcze istniejące w początkach Rewolucji). Powstała potrzeba opracowania intelektualnych ram procesu wyłaniania przedstawicieli i uprawomocnienia ich decyzji podejmowanych w imieniu narodu.

Z problemami dotyczącymi podejmowania decyzji przez ciało w imieniu wyborców wiąże się też kwestia kształtu tego ciała, tzn. w jaki sposób odzwierciedlać ma ono różnice występujące w społeczeństwie. W tym kontekście pojawiają się pierwsze odniesienia do idei, którą później nazwano ideą reprezentacji proporcjonalnej.

Pierwsze znane takie odniesienie poczynił w 1789 roku H. G. Riqueti de Mirabeau (1749-91), francuski działacz i pisarz polityczny, w swej przemowie przed Zgromadzeniem Prowansalskim. Powiedział wtedy: Ciało reprezentatywne jest tym dla narodu, czym mapa dla fizycznej konfiguracji terenu: we wszystkich częściach, i jako całość, ciało reprezentatywne powinno w każdej chwili przedstawiać zmniejszony portret ludu – jego poglądów, aspiracji i życzeń, i to przedstawienie powinno utrzymywać względną proporcję oryginału równie dokładnie, jak dokładnie mapa przywołuje góry i doliny, rzeki i jeziora, lasy i równiny, miasta i wsie. Proporcjonalność w dzisiejszym rozumieniu jest traktowana w przytoczonej kwestii jako fakt oczywisty, nie podlegający dyskusji.

Projekt konstytucji przedłożony francuskiemu Zgromadzeniu Narodowemu w 1793 roku (napisany przez Condorceta (1743-94), filozofa i matematyka, którego wkład do teorii systemów wyborczych doceniany jest do dziś) przewidywał wybory do zgromadzeń elektorskich w każdym okręgu przyznając każdemu wyborcy dwa głosy. Liczba wybieranych w okręgu reprezentantów mogła sięgać aż 18; mimo to ten oryginalny system z wielu powodów trudno uważać za proporcjonalny.

Niedługo po Condorcecie, Antoine de Saint-Just (1767-94) zaproponował nowy system wyborczy, który dziś określamy nazwą SNTV. Wybory miały dokonywać się w jednym okręgu obejmującym całą Francję. Techniczne trudności zadecydowały o tym, że projekt nie został przyjęty.

Najwcześniejsza opublikowana propozycja proporcjonalnego rozwiązana pochodzi od francuskiego matematyka Josepha-Diaza Gergonne’a (1771-1859). W 1820 roku zamieścił on w piśmie Annales de mathématiques (które redagował) artykuł Arytmetyka polityczna. O wyborach i systemie reprezentatywnym (Arithmétique politique. Sur les élections et le système représentatif) w którym pisał: W czasie wyborów głosujący tworzyliby grupy wedle swych opinii, interesów czy potrzeb, a każdy obywatel zostawałby Deputowanym z okręgu, który by otrzymał mandat od 200 wyborców. Niestety autor nie zaproponował żadnego sposobu realizacji swego pomysłu.

 

Dalej: Pierwsza metoda z transferem głosów

Dodaj komentarz